افتتاحیۀ برنامۀ فرهنگستان در صبح به خیر ایران
زمان پخش: ۶ آبان ۹۶
مهمان برنامه: دکتر غلامعلی حداد عادل
لینک دانلود فایل صوتی برنامه با فرمت ogg یازده دقیقه، سه مگابایت
لینک دانلود ویدئوی برنامه (۱۱ دقیقه، ۴۴ مگابایت)
بزرگترین و مهم‌ترین نقدی که به این بخش که اولین برنامه باشه دارم اینه که به جز حضور رئیس فرهنگستان که این قسمت رو شبیه افتتاحیه کرده، پارامترهایی که یک افتتاحیه و مقدمه باید داشته باشه رو نداره و توضیح کافی به مخاطب مبنی بر اینکه این برنامۀ فرهنگستان قرار هست چه روزها و چه ساعاتی از برنامۀ صبح به خیر ایران پخش بشه و چرا پخش بشه و شامل چه موضوعات و بحث‌هایی باشه و چه کسانی بیان راجع به چی صحبت کنن داده نمیشه. حتی مجری در انتهای برنامه به اشتباه میگه هر روز قراره در این برنامه به زبان فارسی پرداخته بشه که خب چنین نیست و بعدها می‌فهمیم برنامه اینه که روزهای زوج به این موضوع اختصاص داده بشه. اگر هم تا اون روز هنوز تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی دقیقی صورت نگرفته باشه که اطلاع‌رسانی و تبلیغات بشه عذر بدتر از گناهه. در کل انتظار داشتم قسمت اول، اطلاعات کافی‌ای راجع به این بخش از برنامه به منِ مخاطب بده و جذبم کنه که بشینم پای برنامه و جلسات بعد رو هم پی‌گیری کنم. ولی این قسمت اون طور که باید «مقدمه» نبود و به شرح و توضیح و تفسیر کاری که قرار بود صورت بگیره نپرداخت و با توجه به اینکه زمان برنامه هم کم بود، که به نظرم حداقل برای اولین برنامه باید زمان بیشتری رو اختصاص می‌دادن که خوب جا بیفته، صرفاً مطالبی راجع به اهمیت زبان فارسی و فرهنگستان ارائه شد و حتی عناوین موضوعات دیگری که قرار بود بهشون پرداخته بشه عنوان نشد. و احتمالاً تصور بینندگان بعد از دیدن این بخش این خواهد بود که قرار هست مسئولین فرهنگستان بیان و راجع به معادل واژه‌های بیگانه صحبت کنن. در حالی که واژه‌گزینی فقط یکی از ده‌ها موضوعی هست که تو این برنامه بهشون پرداخته میشه. ضمن اینکه هیچ جا و از هیچ طریق دیگری راجع به این برنامه تبلیغات و اطلاع‌رسانی نشد و کسی که «صبح به خیر ایران» نمی‌بینه یا اصلاً تلویزیون نمی‌بینه از کجا بدونه یه همچین برنامه‌ای براش تدارک دیده شده؟
* * *
مجری: بسی رنج بردم در این سال سی، عجم زنده کردم بدین پارسی. زبانی که بسیار ارجمند است و ما مایۀ مباهات و فخرمان است که از این زبان و از این گنجینه داریم استفاده می‌کنیم. حالا اینکه چه جوری داریم استفاده می‌کنیم و چقدر نزدیک به آنچه که باید باشد و مؤدب به آداب و ادب فارسی هستیم، یک سؤال بزرگ است که برای هر شهروند ایرانی می‌تواند خودنمایی کند. همراه هستیم با جناب آقای دکتر غلامعلی حداد عادل. چهرۀ ایشان آشناست؛ منتها آقای دکتر، فکر می‌کنم که امروز در قامت یک مرد کاملاً ادبیاتی با شما همراه هستیم؛ جدا از یک فرد و چهرۀ سیاسی. خیلی خوش آمدید. صبح شما به خیر.
دکتر حداد: بسم الله الرحمن الرحیم. من هم به شما و بینندگان عزیز این برنامه در سراسر ایران سلام عرض می‌کنم. تولد دوبارۀ برنامۀ نام‌آشنای «صبح به خیر ایران» را به صدا و سیما تبریک می‌گویم. تشکر می‌کنم از اینکه در این برنامه یک بخشی را به زبان فارسی اختصاص دادید. کار شایسته‌ای کردید. من سپاس‌گزارم از این جهت.
مجری: در بحث فرهنگستان ادب فارسی فکر می‌کنم ماحصل و خروجی تلاش دوستان در فرهنگستان خیلی بیشتر می‌تواند ملموس باشد در سطح جامعۀ ایرانی تا سایر فرهنگستان‌ها. خیلی هم انتظار و توقع بالاست؛ خیلی موقع هم جسارتاً نقد به فرهنگستان وارد است از باب جایگزینی کلمات. ببینیم الان در فرهنگستان چه خبر است، چه اتفاقاتی دارد می‌افتد تا برسیم به سؤالات بعد.
دکتر حداد: من یک نکته‌ای عرض بکنم دربارۀ اهمیت زبان. اسم برنامۀ شما «صبح به خیر» است. یعنی محور این برنامه ایران است. حالا این ایران با چه شناخته می‌شود؟ مسلماً یکی از آن مشخصات ایران، که در شناسنامۀ این ملت ما معرفی می‌کند ملت ما را، زبان فارسی است؛ ادبیات فارسی است. هم برای خود مردم ما، هم برای دیگران. وقتی کسی به زبان فارسی صحبت می‌کند، شما در درجۀ اول یاد ایران می‌افتید. این پرچمِ گویای ملت ماست این زبان فارسی. و رکنی، پایه‌ای از ارکان هویت ملی ماست و هر چه ما در حفظ این زبان موفق‌تر باشیم، ایران بیشتر جلوه می‌کند. و من این را عرض بکنم که این زبان فارسی بیش از هزار سال است که رسانۀ عمومی همۀ ملت ایران است و قلمرو وسیع فارسی‌زبان، خارج از مرزهای امروزی ایران. و اگرچه در ایران گویش‌ها و زبان‌های محلی فراوان بوده و هست، و باید هم باشد، و این زبان‌ها عزیز است، و باید حفظ شود؛ مردم در لرستان یک گویشی دارند، در آذربایجان زبانی دارند، در خوزستان زبانی دارند، در کردستان همین طور گویشی دارند، اما از دیرباز همه می‌دانستند که آن زبان مشترک بین همۀ اینها زبان فارسی است. این مهم است. یعنی روزی که فردوسی در غزنه، در افغانستان امروز و حالا، شاهنامه را می‌سرود، در بیش از هزار سال پیش، آن روز اگر در تبریز یا در شیراز، یا در مشهد (خراسان) شاعر دیگری بود، او هم با همان زبان به فردوسی جواب می‌داد و می‌فهمید. یعنی این زبان همیشه زبان مشترک همۀ مردم ایران بوده و به همین جهت در قانون اساسی ما هم در اصل پانزدهم، زبان فارسی و خط فارسی، زبان و خط رسمی ملت ایران شده است.
مجری: برویم سراغ فرهنگستان. چون در این بخش قرار است خیلی از دوستان از فرهنگستان با ما همکاری بکنند. منتها عرض کردم که هم توقع خیلی بالاست و هم بالاخره از طرفی بحث و نظر در خود فرهنگستان. فعلاً اتفاقاتی که در فرهنگستان دارد می‌افتد از چه قرار است، اینکه چقدر از دوستانی که هستند و خود شما که دارید با درایتتان آنجا را مدیریت می‌کنید، خروجی‌ای که فرهنگستان دارد چقدر ملموس است و چقدر این کلمات می‌تواند به زبان محاوره‌ای که ما در کوچه و بازار و سطح شهر می‌شنویم نزدیک شود؟
دکتر حداد: همان طور که در قانون اساسی ما گفته شده است که واحد رسمی پول ایران ریال است، در قانون اساسی گفته شده است که زبان رسمی ملت ایران زبان فارسی است. پس یک جایی باید باشد که این زبان فارسی را تعریف کند، معرفی کند، مواظبت کند. وقتی می‌گویید واحد پول رسمی ایران ریال است، یک دستگاهی در هر کشوری هست، از جمله در کشور ما، به نام بانک مرکزی. این بانک مرکزی سیاست‌های پولی کشور را تنظیم می‌کند. سیاست‌های پولی یعنی مثلاً فرض کنید سود بانکی چقدر باید باشد، بهرۀ بانکی چقدر باید باشد، نرخ تورم را او اعلام می‌کند، نقدینگی در بازار چه جور باید باشد، اصلاً برابری ریال با ارزهای خارجی را بانک مرکزی اعلام می‌کند. یک کسی اگر الان بیاید بگوید مثلاً نرخ دلار، نرخ مثلاً ریال ایران آن‌قدر است که نمی‌شود و هر کسی که نمی‌تواند. عین این داستان برای زبان فارسی است. وقتی شما می‌گویید زبان فارسی، یکی از سؤالات این است که چه کلمه‌ای فارسی است؟ چه کلمه‌ای فارسی نیست؟ اصلاً زبان فارسی یعنی چه؟ بعضی‌ها خیال می‌کنند زبان فارسی زبانی است که هیچ لغت خارجی در آن نباشد. مثلاً هیچ لغت عربی در آن نباشد. فکر می‌کنند اگر مثلاً هشتصد سال پیش یک لغتی از زبان عربی وارد زبان فارسی شد، هشتصد سال این مردم آن را به‌کار بردند، هزار سال به‌کار بردند، در خود شاهنامه که فردوسی اصرار داشته که زبان فارسی استفاده بکند و عجم را به قول خودش زنده بکند، حدود هشتصد لغت عربی وجود دارد. اینکه این زبان چیست و آیا زبان فارسی زبانی است که به کلی خالی از مثلاً لغات عربی باشد، یا اینکه هیچ لغت مثلاً انگلیسی یا اروپایی و فرنگی در آن نباشد؛ تعریف همین زبان یکی از کارهای فرهنگستان است. و خیلی کارهای دیگر. در برابر مثلاً سیل عجیب واژه‌های خارجی که از طریق فناوری و علوم و چیزهای دیگر وارد می‌شود، یک جایی باید باشد که این زبان را تغذیه کند، تقویت کند، نبض این زبان دستش باشد، که یک وقت بیماری غلبه نکند، علاج کند، برنامه‌ریزی کند برای زبان، نیازهایش را بشناسد. کارهای فرهنگستان این‌هاست.
مجری: من دوست داشتم بیشتر با شما گفت‌وگو کنم، ولی چه کنیم که به قول زنده‌یاد قیصر امین‌پور، ناگهان چقدر زود دیر می‌شود. وقت ما به پایان رسیده، اما من این نوید را به دوستان عزیز می‌دهم که ما با همکاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی، آقای دکتر حداد عادل و همکارانشان در این فرهنگستان، مفصل می‌پردازیم به بحث زبان و ادب فارسی، هر روز در برنامۀ «صبح به خیر ایران» و امیدوارم این بخش مورد توجه شما قرار بگیرد. آقای دکتر، سپاس‌گزارم از حضور شما.
دکتر حداد: من مجدداً تشکر می‌کنم از اینکه شما بخشی را در این برنامۀ صبحگاهی مهم و خوش‌نام به زبان فارسی اختصاص دادید، و این هم عرض می‌کنم که این روزها این طرف و آن طرف راجع به فرهنگستان در فضای مجازی حرف‌هایی می‌زنند که اصلاً ربطی به فرهنگستان ندارد. خودشان یک واژه‌هایی را تخیل می‌کنند، به فرهنگستان نسبت می‌دهند، بعد برایشان برنامه می‌سازند و می‌خندند. این جور حرف‌ها ربطی به فرهنگستان ندارد. آن لغات را اصلاً فرهنگستان نساخته است. این را هم گفته باشم. من ممنونم. ان‌شاءالله همکاران من به‌صورت منظم در خدمت شما و مردم ایران و زبان و ادبیات فارسی خواهند بود.