آواچه - ۱۲ (ساختار کتاب، فرق پیش‌گفتار و درآمد)
دانلود آواچۀ شمارۀ ۱۲ «ویراستاران»: ۲ مگابایت، ۴ دقیقه
متن فایل صوتی:
نخستین آواچۀ آموزشی سال ۱۳۹۶ را متناسب با طلیعۀ طبیعت انتخاب کردیم. ما هم می‌رویم سراغ کتاب، ابتدای کتاب، پیش‌گفتار و مقدمه.
می‌خواهیم فرق پیش‌گفتار را با مقدمه بگوییم.
یک: پیش‌گفتار اختیاری و آمدنش در کتاب «احتمالی» است، اما مقدمه واجب و آمدنش «باید» است. البته داریم دربارۀ کتاب‌های غیرخلاق صحبت می‌کنیم، مانند کتاب‌های علمی، آموزشی، گزارشی. اما کتاب‌های خلاق از موضوع بحث ما خارج هستند، مانند رمان.
دو: محتوای پیش‌گفتار با محتوای مقدمه فرق دارد. ما در پیش‌گفتار پیرامون کتاب صحبت می‌کنیم، در مقدمه دربارۀ موضوع کتاب. نکتۀ پیرامون یادتان هست؟ پیرامون به‌معنی اطراف و حول‌وحوش است و به‌معنی «درباره» غلط است. در پیش‌گفتار ما دربارۀ شکل‌گیری کتاب صحبت می‌کنیم، نه دربارۀ محتوا و موضوعش. اما در مقدمه کاری به این نداریم که این اثر چگونه شکل گرفت. به خود موضوع و خود محتوا می‌پردازیم و مقدمه‌ای بر محتوا و موضوع کتاب می‌آوریم.
در پیش‌گفتار این‌جور چیزها می‌آید: اصلاً چه شد من رفتم سراغ این کتاب، چه کسی این را به من پیشنهاد کرد؟ چه سختی‌هایی کشیدم؟ چه کسانی چوب لای چرخم کردند؟ چه کسانی کمکم کردند؟
تشکر، انتهای پیش‌گفتار می‌آید. اگر نخواستید پیش‌گفتار بیاورید تشکر را انتهای مقدمه یا همان درآمد می‌برید. پاراگراف آخر در مقدمه‌ها یا همان درآمدها معمولاً جای تشکر است. کی؟ وقتی که آن کتاب پیش‌گفتار ندارد.
اما در مقدمه چیزهای دیگری می‌آید. برای نمونه در کتاب‌های علمی دست کم هشت نکته باید در مقدمه بیاید و البته تا دوازده نکته جا دارد که در مقدمه ذکر شود. باشد طلبتان در آواچه‌ای دیگر.
راستی دربارۀ اسم‌های اینها هم یک نکته بگویم. دیباچه، سخن آغازین، سخنی با خواننده، پیش‌گفتار، مقدمه، درآمد، طلیعه، اینها چیست؟ چه کار کنیم؟ این سرگشتگی نام‌ها برای اجزای پیشامتنی کتاب خیلی خوب نیست. ببینید اگر کتابتان کتاب خلاقی است، مانند رمان یا کتاب‌های هنری، اشکالی ندارد که اجزای پیشامتنی کتاب را هر جور که دوست دارید نام‌گذاری کنید. بعضی‌ها می‌برند انتهای کتاب و می‌نویسند «مؤخره»، «به‌جای سخن آغازین»، «پایانه». اما در کتاب‌های معمول، مرسوم، معیار، ساختاردار نباید از انواع نام‌ها استفاده کنیم. خواننده گیج می‌شود، نمی‌فهمد الان با چه روبه‌روست. جای هنرنمایی نیست. لطفاً آنجا جلوی نبوغتان را بگیرید. پیشنهاد ما این است که از دو نام «پیش‌گفتار» و «درآمد» استفاده کنید. پیش‌گفتار که برای پیش‌گفتار، درآمد برای مقدمه. هم فارسی‌تر است، هم کاملاً جا افتاده است. پس «پیش‌گفتار» و «درآمد».
مهرداد