قسمت اول از «آموزش درست‌نویسی و دستور خط فارسی»: دربارۀ دستور خط فارسی
همان گونه که زبان از مجموعۀ اصول و قواعدى به نام «دستور زبان» پیروى مى‌کند، خط، که چهرۀ مکتوب زبان است نیز باید پیرو اصول و ضوابطى باشد. مجموع این اصول و ضوابط را «دستور خط» می‌گویند.
در خط فارسی به‌دلیل وجود ویژگی‌هایی مانند امکان انتخاب جدانویسی یا پیوسته‌نویسیِ واژه‌های مشتق و مرکب (مانند همکلاس یا همکلاس، خوشنویسی یا خوشنویسی)، اختلاف‌نظر در شیوۀ نوشتن واژه‌های غیرفارسی که وارد زبان فارسی شده‌اند (مانند بلیت یا بلیط)، اختیاری بودن استفاده از بعضی علامت‌ها (مانند علامت تشدید)، چندشکل بودن بعضی حروف و… زمینۀ بروز نایکدستی و آشفتگی در نگارش فراهم شده است.
برای جلوگیری از این نایکدستی‌ها و آشفتگی در نگارش، همۀ فارسی‌نویسان باید از دستور خط واحد پیروی کنند. در حال حاضر این دستور خط واحد، «دستور خط فارسی» فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. «دستور خط فارسی» که با هدف یکسان‌سازی شیوۀ نگارش خط فارسی تدوین شده است، از جمله کتاب‌های مرجعی است که طیف وسیعی از کسانی که به هر نحو با نوشتن سروکار دارند و می‌خواهند اصول نگارشی را در نوشته‌هایشان رعایت کنند به آن مراجعه می‌کنند. این کتاب از بخش‌های زیر تشکیل شده است:
قواعد کلی،
ویژگى‌هاى خط فارسى،
املاى بعضى از واژه‌ها و پیشوندها و پسوندها،
مجموعۀ «ام»، «اى»، «است» و…
ضمایر ملکى و مفعولى،
یاى نکره و مصدرى و نسبى،
کسرۀ اضافه،
نشانۀ همزه،
واژه‌ها و ترکیبات و عبارات مأخوذ از عربى،
تنوین، تشدید، حرکت‌گذاری، هجای میانی «-وو-»،
ترکیبات (کلمات مرکب)،
واژه‌هایى با چند صورت املایى.
مخاطب کتاب «دستور خط فارسی» چه کسانی هستند؟
این مجموعه در وهلۀ اول نه براى متخصصان زبان و ادبیات فارسى و زبان‌شناسان، بلکه براى مخاطبانى نوشته شده است که با زبان فارسى در حد عموم باسوادان و تحصیل‌کردگان جامعۀ ما آشنایى دارند. به همین جهت در نگارش آن سعى شده است تا از به‌کارگیری اصطلاحات و تعاریفى که فهم آن تنها براى متخصصان آسان است خودداری شود، و حتی‌الامکان از زبانى استفاده شود که براى عامۀ باسوادان به‌آسانى قابل درک باشد. همین امر ممکن است ناگزیر سبب شده باشد که گاهى از دقت مطلب کاسته شود، و چون سهولت استفاده از قواعد و پرهیز از سنگینى مطالب اهمیت داشته است، از وضع قاعده براى بعضى از موارد استثنا خوددارى شود، هرچند ممکن است متخصصان بتوانند در ضمن مباحث علمى خود با موشکافى براى آن استثناها نیز قاعده یا قواعدى وضع کنند.
آیا دستور خط فرهنگستان جامع و کامل است؟
همۀ مسائل و مشکلات خط فارسى در این کتاب مطرح نشده است و قانونمند کردن امورى از قبیل نشانه‌گذارى یا سجاوندى و شیوۀ ضبط اعلام خارجى به خط فارسى و آوانویسى کلمات فارسى به خط خارجى در این مجموعۀ قواعد، مورد نظر نبوده است. همچنین سلیقه‌هاى خاص خطاطان، که از دیرباز در عرصۀ هنر خوشنویسى در نگارش خط فارسى مرسوم و معمول بوده، از دایرۀ بحث و بررسى بیرون نهاده شده است.
این دستور خط نه براى شعر فارسى، بلکه براى نثر فارسى تدوین و تنظیم شده است. شعر فارسى همیشه از قواعد و ضوابط عمومى دستور خط فارسى پیروى نمى‌کند و گهگاه به‌ضرورت، از قواعد دیگرى پیروى مى‌کند. این دستور خط براى نثر فارسى تدوین و تنظیم شده است. بنابراین، در آینده مى‌توان آن را با ضمیمه‌اى متناسب با شعر فارسى تکمیل کرد.
قواعد نگارش واژه‌ها با افزوده شدن پسوند و پیشوند به آن واژه‌ها تغییر نمی‌کند
در این کتاب هر جا قاعده‌اى ذکر شده است، آن قاعده معمولاً با افزوده شدن اجزائى مانند «یاى نسبت» یا «هاى بیان حرکت» (هاى غیرملفوظ) به آخر کلمه، و درنتیجه طولانى‌تر شدن املاى کلمه، تغییر نمى‌کند. مثلاً اگر در نوشتنِ «همکار» به‌سبب تک‌هجایى بودن جزء دوم کلمه، حکم به اتصال دو جزء «هم» و «کار» داده شده است، این حکم با افزوده شدن «ى» در کلمۀ «همکارى» نیز اعمال مى‌شود.
ذکر مثال و علت قواعد، استثنائات و دستیابی آسان و سریع به نکات به کمک جدول‌ها
در این کتاب براى آموزش درست‌نویسی دستور خط زبان فارسی و روشن‌تر شدن مفاد قواعد درباره دستور خط فارسی، در ذیل هر قاعده شواهدى ذکر شده است. همچنین سعى شده است نکات و قواعد با جدول‌هاى متعدد و مفصلى همراه گردد تا دستیابى استفاده‌کنندگان به همۀ موارد آسان‌تر و سریع‌تر شود. در بیان قواعد، چنان‌که در تدوین متون قانونى مرسوم و متداول است، از ذکر علت خوددارى شده است، اما در بیان موارد استثنا سعى شده است تا علت استثنا بیان شود. در مواردى که براى قاعده، استثنایى مقرر شده است، فهرست بستۀ تمام موارد استثنا به دست داده شده، یا خود استثنا به‌صورت قاعده درآمده است.
قواعد اصلی را رعایت کنید و در باقی موارد بر اساس ذوق و سلیقۀ خودتان تصمیم بگیرید
در دهه‌هاى اخیر بیشترین اختلاف‌نظر راجع به شیوۀ املاى کلمات فارسى بر سر موضوع جدانویسى و پیوسته‌نویسى کلمات مرکب بوده است. فرهنگستان راه میانه را برگزیده و کوشیده است تا فقط مواردى را که جدا نوشتن یا پیوسته نوشتن آنها الزامى است، تحت قاعده و ضابطه درآورد و شیوۀ نگارش باقى کلمات مرکب را به ذوق و سلیقۀ نویسندگان واگذار کند.
حالا چهقدر درسته یا چهقدر؟ :\