آواچه - ۲۲ (خطای منطقی و یا)
دانلود آواچۀ شمارۀ ۲۲ «ویراستاران»: ۳ مگابایت، ۲ دقیقه
متن فایل صوتی:
▪️ پدر و مادر: هر دویشان
▪️ پدر یا مادر: یکی‌شان
▪️ پدر و یا مادر: ؟!
«و» یعنی همان «واو»، برای چیست؟
پاسخ: برای وصل است.
«یا» برای چیست؟
پاسخ: برای فصل است؛ یعنی جداکردن.
آن وقت «و یا» یعنی چه؟
یک خطای منطقی ظریفی در «و یا» هست. در متن‌های فصیح، در متن‌هایی که دوست دارید خیلی صیقل بخورد و درست باشد از «و یا» بپرهیزید. البته در متن‌های معیار ما آمده، در شعر ما هم آمده، که برای پرکردن وزن بوده است. ولی تعداد اینها خیلی کم است. منطقی هم که حساب کنید آن‌قدری که امروزه در متن‌های فارسی وفور پیدا کرده قبلاً نبوده است. بهتر است که در متن‌هایتان از «و یا» بپرهیزید.
ممکن است بعضی‌ها بگویند این همان «and/or» انگلیسی است. نه؛ «اند اور» انگلیسی یعنی «و» یا «یا». این موضوع بحثش مفصل است و جای دیگری خدمتتان خواهیم گفت.
«و یا»ی خالی مثلاً در مترو، وقتی که قطار به دروازه دولت یا تقاطع دو خط می‌رسد می‌گوید «مسافرین محترمی که قصد ادامۀ مسیر به سمت ایستگاه تجریش و یا کهریزک را دارند...» آدم نمی‌داند قطار می‌خواهد هر دو تا را برود، می‌خواهد یکی را برود، می‌خواهد چه کار کند؟ این غلط است. باید بگویید «و» یا «یا». هر وقت به «و یا» رسیدید و خواستید ویرایشش بکنید، نگاه بکنید ببینید که می‌خواهد دو طرفش را به‌هم وصل بکند یا جدایش کند.
ما به تجربه دیده‌ایم که در عمل، تقریباً نود درصد مواقع وقتی «و یا» استفاده می‌شود منظور «یا» است. پس «و» را برمی‌داریم.
یکی هم یک حرف خنده‌دار زده و گفته این «و یا» جمله‌ات را آهنگین می‌کند. من واقعاً متعجب ماندم که این حس زیباشناسی ایشان چه‌قدر متبلور و گل کرده است که با یک «و یا» می‌خواهد جمله را آهنگین بکند.
پس از تعبیر «و یا» بپرهیزید.
مهرداد