زنگ فارسی

لینک بالا برای دوستانی هست که وبلاگ دارن و می‌خوان مطالب رو دنبال کنن.

آواچه - ۵ (ـیت، گرته‌برداری عربی)

يكشنبه, ۳۰ ارديبهشت ۱۳۹۷، ۰۵:۲۰ ق.ظ

دانلود آواچۀ شمارۀ ۵ «ویراستاران»: ۱ مگابایت، ۳ دقیقه

متن فایل صوتی:

آیا می‌دانید یکی از راه‌های مصدرسازی در زبان عربی افزودن «ـیت» به اسم است؟ مثل «حاکم»، «حاکمیت»، یعنی حکمرانی‌کردن. 

در زبان فارسی همیشه آخر مصدر یا «دن» است، یا «تن». حالا شما فعلاً خلاصه‌تر فکر کنید که آخرش همیشه حرف «نون» است. مثل «اقلیت»، یعنی «کم‌بودن»، مثل «انسانیت»، یعنی «انسان‌بودن»، «انسان‌بودگی». «اولویت»، «درابتدابودن»، «آغازین‌بودن»، «اهمیت»، «تابعیت». عربی که نمی‌خواهیم درس بدهیم. قصه چیست؟

در متن‌های فارسی کلمۀ عربی اگر «ـیت» گرفت هیچ ایرادی ندارد، کاملاً سالم و درست است. دست به آن نمی‌زنید. بهتر است عوضش کنید، اما واجب نیست. اما کلمۀ فارسی نباید «ـیت» بگیرد. این غلط است. 

مگر کلمۀ فارسی هم «ـیت» گرفته؟ 

پاسخ: بله. به‌عنوان مثال، «آشناییت» در دوران خواستگاری. دختر و پسر باهم صحبتی بکنند، آشناییتی بینشان ایجاد شود، رفت‌وآمد بکنند کمی آشناییت بیشتر شود. مثال دیگر: «ایرانیت» در کنار «اسلامیت».

توجه کنید که اسلامیت درست است. اسلام کلمۀ عربی است و «ـیت» گرفته، ولی ایرانیت نه. باید بگوییم «ایرانی‌بودن». همین‌طور «رهبریت» غلط است. رهبر کلمۀ فارسی است و «ـیت» نمی‌گیرد.

و یک نکتۀ جالب: «منیت»؛

من کلمۀ فارسی است و به‌جای آن می‌توان از «خودخواهی»، «خودپرستی»، «خودمحوری» و «من‌من‌کردن» استفاده کرد. به عباس اقبال آشتیانی گفتند کاربرد منیت درست است؟ جواب داد: «عین خریت است». کژتابی داشت؟ شاید هم این ایهام عمدی بوده است. «خریت» کلمۀ غلطی است. «خر» و «ـیت» کنار هم نمی‌آیند، چون «خر» فارسی است و «ـیت» مصدرساز عربی و یک ساختار عربی است. و ایشان هدفشان این بوده که بگویند «منیت» مثل «خریت» غلط است یا شاید هم منظورشان این بوده که کسانی که منیت را به‌کار می‌برند... 

پس امروز یاد گرفتیم که «ـیت» را به کلمه‌های فارسی نچسبانیم. اگر کلمۀ عربی «ـیت» داشت اشکالی ندارد، درست است. ولی بهتر است عوض کنید. یعنی مصدرش را فارسی‌تر بنویسید. کسی هم این وسط نمی‌تواند به شما اجبار کند که باید این کار را می‌کردید. این بهتربودن بنای مفصل و جالبی است که وقت دیگری خدمتتان گفته‌ایم.

+ «ویراستاران»

۹۷/۰۲/۳۰

نظرات  (۴)

۳۰ ارديبهشت ۹۷ ، ۱۱:۰۸ پلڪــــ شیشـہ اے
سلام خانوووم خداقوت. حظ وافر بردم. ممنون
پاسخ:
سلام :)
گوارای وجودت
داغان ترین مصدر سازی با یت ی که دیدم کلمه دوئیت بوده
حتی به گفتار نمیاد انقدر که بیجاست
ولی منیت عجیب توی فارسی نشسته البته که خود کلمه من ترکیه و فارسی نیست اصلا
این جزو چشم پوشی های فرهنگستان نمیشه؟
مثلا کرد رو جمع بستن کردن اکراد خب فارسی که جمع مکسر نداشت اینها هم اضافه اس
یا استاد رو کردن اساتید
همون قاعده چشم پوشی جمع مکسر رو روی مصدر سازی انجام بدن چون توی این مورد واقعا زبان فارسی نارسا و طولانیه
یعنی شما کاری که با دوتا حرف توی عربی انجام میدین باید با یه فعل کمکی که تقریبا معنی رو هم عوض میکنه توی فارسی انجام بدین

پاسخ:
من ترکیه؟ فکر نکنم... البته من به ترکی هم میشه من. حالا نمی‌دونم کی از کی گرفته این ضمیرو
زبان فارسی کجاش نارسا و طولانیه عزیز من؟ :دی
این جمع‌های مکسر اشتباهن و بسیار هم به‌کار میرن و کسی نگفته چشم‌پوشی بشه :)
این دو تا حرف کارشون فقط مصدر ساختنه؛ در حالی که اگه فعل کمکی درست کنیم کلی واژه‌سازی می‌تونیم انجام بدیم با این فعل
آره من هم خنده ام می گرفت وقتی کلمه ی دوییت رو می شندیم.
کلمه ی منیت بیشتر توسط اهل منبر استفاده می‌شد.
زمان تحصیل هم درسی در این زمینه داشتیم.

سپاس.
پاسخ:
دور از محضر شما، هیچ کدوم در حال حاضر به اندازه خریت کاربرد نداره :)))
من خریت هم نمی گم به جاش میگم مثل خر نباش:)
پاسخ:
:))) 

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">